Różanecznik, azalia, rododendron – są rodzajem roślin z rodziny wrzosowatych, do którego należy kilkaset gatunków (prawie 20 tys. odmian), występujących przede wszystkim na terenie Azji. W niewielkiej ilości rośliny te występują również w Ameryce Północnej oraz w Europie. Są to krzewinki, krzewy lub czasem nawet drzewa rosnące najczęściej w lasach górskich, gdzie mają zapewnioną właściwą wilgotność powietrza i półcień.

Różaneczniki posiadają różnej wielkości liście: od małych łuskowatych do wielkich i podłużnych, nawet do kilkudziesięciu centymetrów długości. Kwiaty są duże, promieniste i obupłciowe. Rośliny te początkowo uprawiane były w Chinach i innych krajach Azji, skąd dotarły do Europy w końcu XVII wieku, aby z czasem stać się najbardziej popularnymi roślinami ozdobnymi, ze względu na niezwykłe piękno kwiatów oraz nienaganny pokrój krzewu. 

Wśród rodziny rododendronów wyróżnia się różaneczniki zimozielone (powszechnie zwane rododendronami), azalie zimozielone (zwane azaliami japońskimi) oraz azalie zrzucające liście na zimę. Uprawiane odmiany rododendronów i azalii to krzewy o różnych rozmiarach - od bardzo małych, płożących do kilkunastometrowych drzew. Cechą charakterystyczną dla wszystkich różaneczników jest zwarty pokrój rośliny. Wszystkie różaneczniki są roślinami długowiecznymi. 

Rododendrony mają przeważnie nagie, duże i skórzaste liście, od górnej strony intensywnie zielone, od spodu jaśniejsze. Liście rododendronów są zimozielone i zdobią krzew przez cały rok. Azalie zwykle mają liście mniejsze i nieco węższe. Jesienią liście azalii przebarwiają się na różne kolory i następnie opadają. Azalie japońskie natomiast, mają drobne liście, które podobnie jak u rododendronów są zimozielone.

Wszystkie różaneczniki kwitną niezwykle obficie. Ich kwiaty są duże, złożone i mają nierówne i liczne płatki korony. Są główną ozdobą rośliny. U azalii kwiaty rozkwitają przed rozwinięciem się liści, przez co dodatkowo są doskonale widoczne. Ponadto, niektóre kwiaty azalii wydzielają intensywny zapach. Kwiatostany różaneczników mają całą gamę kolorów, począwszy od białego, poprzez żółty, pomarańcz, czerwień, aż do niebieskiego, ciemnych fioletów i purpury.

Choroby atakujące różaneczniki

Fytoftoroza różanecznikowa – objawy: silne brązowienie, obumieranie i zwijanie się liści. Zaatakowane rośliny należy spalić, a rosnące w pobliżu różaneczniki podlewać odpowiednimi preparatami, np. Sadofan.  
Kibitnik azaliaczek – objawy: uszkodzone - wygryzione liście od dolnej strony. Zwalcza się stosunkowo łatwo środkami owadobójczymi. 
Mączlik różanecznikowy – objawy: lepkie i żółknące/szarzejące liście. Przyczyną jest owad i jego larwy żerujące na dolnej powierzchni liścia. Zwalcza się poprzez opryskiwanie odpowiednim preparatem, np. Talstar.  
Nekroza różanecznika – objawy: jasnobrązowe, rozprzestrzeniające się plamy na liściach. Powodem występowania choroby jest grzyb. Porażone liście palimy, a roślinę należy opryskać odpowiednim preparatem, np. Topsin. 
Zaraza wierzchołków pędów – objawy: brunatnienie wierzchołków pędów i obumieranie rośliny. Chorobę wywołuje grzyb. Zwalcza się przez wycinanie porażonych liści i pędów i opryskiwanie rośliny odpowiednim preparatem grzybobójczym, np. Previcur. 

Klimat

Różaneczniki występują w różnych strefach klimatycznych i różnych warunkach cieplnych. Wymagania poszczególnych gatunków są odmienne. Nie potrzebują one wysokich temperatur i znoszą dobrze temperatury ujemne. Krzewy większości różaneczników spotykanych w Polsce wytrzymują spadki temperatury do –30 stopni Celsjusza. Różaneczniki nie powinny być sadzone w miejscach przewiewnych, gdyż to właśnie wiatr jest głównym powodem ich wymarzania, a nie temperatura. Większym zagrożeniem niż mrozy, szczególnie dla rododendronów, jest nadmierne przesuszenie rośliny wczesną wiosną, kiedy świeci intensywne słońce a bryła korzeniowa jest wciąż zmrożona. Ważne jest jednocześnie, aby rośliny mateczne były sprawdzone w naszym klimacie. Roślina wyhodowana w odmiennych warunkach klimatycznych nie poradzi sobie z ostrymi zimami w Polsce.

Kwitnienie

Różaneczniki kwitną od początku kwietnia do połowy lipca. Na ich kwitnienie ma wpływ wiele czynników, takich jak: temperatura (przymrozki występujące w kwietniu i maju), nasłonecznienie, wilgotność itp. Są jednak odmiany wcześniej i później kwitnące. Należy przy sadzeniu zwrócić uwagę na właściwą kompozycję roślin pod względem terminu kwitnienia, którego przebieg u jednych krzewów powinien się "zazębiać" z kwitnieniem innych.

Kompozycje

Różaneczniki powinny rosnąć w grupach. Wynika to z walorów kompozycyjnych tych roślin, odpowiedniej gleby i właściwego mikroklimatu, jaki tworzą wspólne nasadzenia, zarówno rododendrona jak i azalii po kilka sztuk razem. Oczywiście, nie wynika z tego, iż pojedyncza roślina nie będzie prawidłowo rosnąć. Po prostu grupa tych roślin w praktyce rozwija się i wygląda w ogrodzie lepiej.

Rododendrony i azalie mogą być sadzone w pobliżu innych wrzosowatych oraz iglaków, z racji podobnych warunków glebowych oraz zbliżonej i uzupełniającej się estetyki. Dobrze jest sadzić różaneczniki wśród wrzosów, borówki, jałowców itp. Zdecydowanie nie powinno się sadzić różaneczników w pobliżu drzew i krzewów owocowych ze względu na pasożyty i choroby przenoszone z tych roślin.

Nasłonecznienie

Oczywiście, najlepsze warunki dla różaneczników to półcień. Jednakże, wbrew powszechnej opinii, mogą one rosnąć również w pełnym słońcu - przy odpowiednim nawodnieniu latem. Należy unikać sadzenia różaneczników w pełnym cieniu, gdyż będą słabiej kwitły.

Podłoże

Sposobem, który polecamy klientom przy sadzeniu rododendronów i azalii jest sadzenie ich w kwaśny torf o PH 3.5-4.5. Dla zmniejszenia kosztów nasadzeń z reguły wystarczy dla roślin wykopać odpowiedniej wielkości dołki (szersze niż głębsze) - w ten sposób nie musimy wymieniać całej ziemi dla danego stanowiska. Należy pamiętać, aby tuż po posadzeniu torf obficie podlać - odpowiednie nawodnienie jest w początkowym okresie rozwoju dla rośliny kluczowe. Torfu nie mieszamy z ziemią. Istotne jest żeby gleba pod warstwą torfu była przepuszczalna. W przypadku podłoża gliniastego zalecamy wykopanie głębszych niż standardowo dołków pod roślinę i ich zdrenowanie np. żwirem. Po posadzeniu obsypujemy bryłę korzeniową z wierzchu kilkucentymetrową warstwą kory drzew iglastych. Taki system sadzenia zabezpiecza roślinę przed obsychaniem i porastaniem chwastów.

Rośliny te nie mogą mieć zbyt sucho. Jednocześnie, rododendrony i azalie nie lubią stać w wodzie. Najczęstszym błędem hodowli jest "przelewanie" tych roślin.

Nie za mokro i nie za sucho – to jedyna skuteczna rada na hodowlę.

Rododendrony i azalie nie mają wielkich wymagań co do zawartości składników pokarmowych. Nie należy przesadzać z nawożeniem. Nawozimy je po okresie kwitnienia wyłącznie nawozami kwaśnymi, najlepiej o przedłużonym działaniu – na przykład Osmocote 3-4 miesiące. Nie wolno wapnować.

Największą zaletą tych roślin jest ograniczona ilość czynności jakie muszą być wykonywane dla właściwej pielęgnacji. Najbardziej istotne jest sadzenie oraz podlewanie. Różaneczniki i azalie produkowane metodą "in vitro" nie wymagają formowania ponieważ same tworzą gęstą, kulistą formę krzewu. Nie muszą być więc przycinane.

Po przekwitnięciu kwiatostany różaneczników należy usuwać, aby roślina nie wysilała się na tworzenie nasion. Dzięki tej czynności krzewy lepiej przyrastają, liście są ładniejsze i powstaje więcej pąków kwiatowych.

Ważne jest natomiast, aby w celu zapobiegania infekcjom usuwać spod różaneczników opadające liście. Na liściach bowiem znajdują się zarodniki przeróżnych chorób grzybowych, które z nadejściem wiosny zaczynają się rozwijać.