Zadbane i wspaniale rozwijające się różaneczniki są znakomitą ozdobą każdego ogrodu. Zdarzają się jednak sytuacje, kiedy to rośliny zostaną zaatakowane przez choroby lub szkodniki.
Odpowiednia pielęgnacja, znakomite warunki w ogrodzie, wszystko zgodnie ze sztuką ogrodnictwa. Tylko w taki sposób można mieć pewność, że różaneczniki nie zostaną zaatakowane przez choroby czy szkodniki. Należy jednak wiedzieć, jak rozpoznawać choroby atakujące rododendrony, tak aby skutecznie pielęgnować nie tylko te rośliny, również cały ogród.
Choroby różaneczników: rodzaje, przyczyny, metody zwalczania
Różaneczniki mogą być zaatakowane przez najróżniejsze choroby. Jak to w życiu bywa, niektóre z nich można łatwo wyleczyć, inne powodują całkowite pozbycie się krzewu. Rododendrony mogą zostać zaatakowane przez grzyby oraz szkodniki. Jak rozpoznać zagrożenie, jak skutecznie sobie z nim poradzić?
Chloroza
Objawia się żółtymi plamami na liściach. Po pewnym czasie cały liść przybiera żółtą barwę. Przyczyn chlorozy upatruje się w kilku czynnikach. Przede wszystkim niewłaściwe pH gleby, gdzie zostały zasadzone różaneczniki. Rośliny potrzebują kwaśności gleby w przedziale pH 4,5 – 5,5. Zbyt wysoki poziom pH może skutkować właśnie chlorozą.
Celem zwalczania chlorozy, należy dokładnie sprawdzić odczyn pH gleby. Do podlewania wody nie wolno używać zbyt twardej wody (najlepsza będzie deszczówka). Konieczne będzie skorzystanie z dedykowanych do różaneczników nawozów, o bogatym składzie i mikroelementami.
Fytoftoroza różanecznika.
Pojawienie się tej choroby zwiastuje tragedię w ogrodzie. Praktycznie jest ona nie do zwalczenia.
Czym się objawia fytoftoroza różanecznika? To zgnilizna dosięgająca korzenia oraz podstawy pędu. Skutkiem będzie całkowicie porażenie rośliny. Wierzchołki pędów zaczynają brązowieć, co prowadzi do zamierania. Ftoftoroza różanecznika nie poprzestaje na tym. Atakowane są liście, które charakterystycznie zwijają się w rurkę. Wiele osób potrafi bagatelizować ten problem, uważając, że roślina po prostu wysycha. Tym samym zaczyna się jej częstsze nawadnianie, nieprzynoszące żadnych rezultatów. Wystarczy jeden, dwa pędy i choroba zacznie się w szybkim tempie rozprzestrzeniać, atakując roślinę ku dołowi.
Skoro fytoftoroza jest nie do zwalczenia, to co powinno się zrobić po jej stwierdzeniu? Różanecznik, który został zaatakowany, musi być w całości wykopany. Równocześnie skorzystać z odpowiednich grzybobójczych preparatów do zabezpieczenia sąsiadujących z różanecznikiem roślin. Zakażona roślina powinna być starannie wycięta. Pozostawione w glebie resztki mogą prowadzić do zarażenia kolejnych roślin w ogrodzie.
Zapobiegliwy ogrodnik skorzysta ze szczepionek mikoryzowych, które można wprowadzić do gleby. Dzięki temu zostanie ona uodporniona.
Mączniak prawdziwy
Widoczny na liściach różanecznika nalot przypominający mąkę, to znak, że nie dzieje się dobrze. Mączniak prawdziwy w pierwszym stadium atakuje stronę liścia, która jest schowana. Dopiero po jakimś czasie, nalot pojawia się na widocznej stronie. Co się dzieje z rośliną? Nalot na liściach nie pozwala na zachodzenie procesu fotosyntezy, czego następstwem jest obumieranie liści.
Mączniak prawdziwy należy do chorób grzybowych, a jego rozwojowi sprzyjają wyższe temperatury oraz słoneczna pogoda. Walczyć z nim można poprzez dokładnie ścięcie i spalenie zakażonych liści. Równocześnie do roślin objętych mączniakiem prawdziwym nie powinno stosować się preparatów, nawozów bogatych w azot. Kiedy roślina wygląda fatalnie i nie pomagają standardowe działania, zaleca się wykorzystanie silnych preparatów chemicznych, przygotowanych do walki z mączniakiem.
Przemarznięte liście wierzchołkowe
Po mroźnej zimie, w której trakcie odnotowano duże wahania temperatur, rośliny nie mogą rozwijać się w sposób naturalny. Liście zaczynają robić się brązowe oraz następuje ich zwijanie. Żeby nie dochodziło do takich sytuacji, aby różaneczniki nie traciły liście w wyniku mrozów, o ich ochronę należy zadbać już w momencie sadzenia. Rododendrony sadzi się w miejscach, gdzie nie ma większego nasłonecznienia, gdy to możliwe w pobliżu drzew, które będą dawać cień. Równocześnie na czas zimowy różaneczniki należy okryć przewiewnym materiałem, dzięki czemu liście nie będą przemarzać, roślina będzie rozwijać się prawidłowo.
Zamieranie pędów
Choroba ta jest często mylona z brakiem odpowiedniej ilości wody, którą powinna otrzymywać roślina. Jednak nadmierne podlewanie nie pomaga. Grzyby atakują różanecznik, powodując blokadę przepływu wody i soli mineralnej do rośliny. Brak tych składników prowadzi do obumierania. Żeby poradzić sobie z zamieraniem pędów, należy przede wszystkim dokładnie pozbyć się wszystkich chorych liści. Równocześnie przeprowadza dezynfekcję miejsc, gdzie zaatakował grzyb. Brak pozytywnych skutków w działaniach, będzie wymuszał pozbycie się rośliny z ogrodu.
Opuchlaki
Choroby wywołane przez te owady charakteryzują się uszkodzeniami rośliny, poprzez wygryzanie dziur w liściach. Dodatkowo larwy owadów atakują różaneczniki w części korzeniowej oraz u podstawy pnia.
Podstawowym działaniem, mającym na celu eliminację opuchlaków jest ich zebranie. Może to zagwarantować sukces tylko w początkowej fazie ataku owadów na różaneczniki. Kiedy wyłapywanie w żaden sposób nie pomaga, należy skorzystać z odpowiednich środków ochrony roślin. W tej sytuacji opryski należy przeprowadzać wieczorami, kiedy owady są najbardziej aktywne.
Mszyce
Zdeformowane liście różanecznika, problemy ze wzrastaniem młodych pędów, to znak, że różaneczniki są atakowane przez mszyce. Chcąc zdecydowanie i pewnie poradzić sobie z mszycami, należy skorzystać z dedykowanych rododendronom preparatów chemicznych.
Bezpieczeństwo w trakcie walki z chorobami różaneczników
Kiedy choroba czy owady atakują ogrodowe różaneczniki, należy dość szybko reagować. Trzeba jednak wszystkie działania przeprowadzać z rozwagą. Korzystając z różnorodnych środków chemicznych, należy w pierwszej kolejności zapoznać się z instrukcjami przygotowanymi przez producenta. Umiejętnie dawkować preparaty, a także stosować wszelkie formy ostrożności w trakcie rozpylania. Bardzo ważne jest, aby określone preparaty stosować w określonych miesiącach, porach roku, tak aby ich działanie było w stu procentach skuteczne.
Nawet najlepszy ogrodnik nie będzie mógł w stu procentach zapobiegać chorobom, które mogą przytrafić się roślinom. Dlatego bardzo ważne jest, aby bardzo dokładnie, pieczołowicie doglądać ogród, sprawdzać rośliny ogrodowe. W przypadku pojawienia się pierwszych oznak chorób różaneczników będzie można ekspresowo zareagować i doprowadzić rośliny do porządku.
Różanecznik, azalia, rododendron – są rodzajem roślin z rodziny wrzosowatych, do którego należy kilkaset gatunków (prawie 20 tys. odmian), występujących przede wszystkim na terenie Azji. W niewielkiej ilości rośliny te występują również w Ameryce Północnej oraz w Europie. Są to krzewinki, krzewy lub czasem nawet drzewa rosnące najczęściej w lasach górskich, gdzie mają zapewnioną właściwą wilgotność powietrza i półcień.
Różaneczniki posiadają różnej wielkości liście: od małych łuskowatych do wielkich i podłużnych, nawet do kilkudziesięciu centymetrów długości. Kwiaty są duże, promieniste i obupłciowe. Rośliny te początkowo uprawiane były w Chinach i innych krajach Azji, skąd dotarły do Europy w końcu XVII wieku, aby z czasem stać się najbardziej popularnymi roślinami ozdobnymi, ze względu na niezwykłe piękno kwiatów oraz nienaganny pokrój krzewu.
Wśród rodziny rododendronów wyróżnia się różaneczniki zimozielone (powszechnie zwane rododendronami), azalie zimozielone (zwane azaliami japońskimi) oraz azalie zrzucające liście na zimę. Uprawiane odmiany rododendronów i azalii to krzewy o różnych rozmiarach - od bardzo małych, płożących do kilkunastometrowych drzew. Cechą charakterystyczną dla wszystkich różaneczników jest zwarty pokrój rośliny. Wszystkie różaneczniki są roślinami długowiecznymi.
Rododendrony mają przeważnie nagie, duże i skórzaste liście, od górnej strony intensywnie zielone, od spodu jaśniejsze. Liście rododendronów są zimozielone i zdobią krzew przez cały rok. Azalie zwykle mają liście mniejsze i nieco węższe. Jesienią liście azalii przebarwiają się na różne kolory i następnie opadają. Azalie japońskie natomiast, mają drobne liście, które podobnie jak u rododendronów są zimozielone.
Wszystkie różaneczniki kwitną niezwykle obficie. Ich kwiaty są duże, złożone i mają nierówne i liczne płatki korony. Są główną ozdobą rośliny. U azalii kwiaty rozkwitają przed rozwinięciem się liści, przez co dodatkowo są doskonale widoczne. Ponadto, niektóre kwiaty azalii wydzielają intensywny zapach. Kwiatostany różaneczników mają całą gamę kolorów, począwszy od białego, poprzez żółty, pomarańcz, czerwień, aż do niebieskiego, ciemnych fioletów i purpury.
Choroby atakujące różaneczniki
Fytoftoroza różanecznikowa – objawy: silne brązowienie, obumieranie i zwijanie się liści. Zaatakowane rośliny należy spalić, a rosnące w pobliżu różaneczniki podlewać odpowiednimi preparatami, np. Sadofan.
Kibitnik azaliaczek – objawy: uszkodzone - wygryzione liście od dolnej strony. Zwalcza się stosunkowo łatwo środkami owadobójczymi.
Mączlik różanecznikowy – objawy: lepkie i żółknące/szarzejące liście. Przyczyną jest owad i jego larwy żerujące na dolnej powierzchni liścia. Zwalcza się poprzez opryskiwanie odpowiednim preparatem, np. Talstar.
Nekroza różanecznika – objawy: jasnobrązowe, rozprzestrzeniające się plamy na liściach. Powodem występowania choroby jest grzyb. Porażone liście palimy, a roślinę należy opryskać odpowiednim preparatem, np. Topsin.
Zaraza wierzchołków pędów – objawy: brunatnienie wierzchołków pędów i obumieranie rośliny. Chorobę wywołuje grzyb. Zwalcza się przez wycinanie porażonych liści i pędów i opryskiwanie rośliny odpowiednim preparatem grzybobójczym, np. Previcur.
Klimat
Różaneczniki występują w różnych strefach klimatycznych i różnych warunkach cieplnych. Wymagania poszczególnych gatunków są odmienne. Nie potrzebują one wysokich temperatur i znoszą dobrze temperatury ujemne. Krzewy większości różaneczników spotykanych w Polsce wytrzymują spadki temperatury do –30 stopni Celsjusza. Różaneczniki nie powinny być sadzone w miejscach przewiewnych, gdyż to właśnie wiatr jest głównym powodem ich wymarzania, a nie temperatura. Większym zagrożeniem niż mrozy, szczególnie dla rododendronów, jest nadmierne przesuszenie rośliny wczesną wiosną, kiedy świeci intensywne słońce a bryła korzeniowa jest wciąż zmrożona. Ważne jest jednocześnie, aby rośliny mateczne były sprawdzone w naszym klimacie. Roślina wyhodowana w odmiennych warunkach klimatycznych nie poradzi sobie z ostrymi zimami w Polsce.
Kwitnienie
Różaneczniki kwitną od początku kwietnia do połowy lipca. Na ich kwitnienie ma wpływ wiele czynników, takich jak: temperatura (przymrozki występujące w kwietniu i maju), nasłonecznienie, wilgotność itp. Są jednak odmiany wcześniej i później kwitnące. Należy przy sadzeniu zwrócić uwagę na właściwą kompozycję roślin pod względem terminu kwitnienia, którego przebieg u jednych krzewów powinien się "zazębiać" z kwitnieniem innych.
Kompozycje
Różaneczniki powinny rosnąć w grupach. Wynika to z walorów kompozycyjnych tych roślin, odpowiedniej gleby i właściwego mikroklimatu, jaki tworzą wspólne nasadzenia, zarówno rododendrona jak i azalii po kilka sztuk razem. Oczywiście, nie wynika z tego, iż pojedyncza roślina nie będzie prawidłowo rosnąć. Po prostu grupa tych roślin w praktyce rozwija się i wygląda w ogrodzie lepiej.
Rododendrony i azalie mogą być sadzone w pobliżu innych wrzosowatych oraz iglaków, z racji podobnych warunków glebowych oraz zbliżonej i uzupełniającej się estetyki. Dobrze jest sadzić różaneczniki wśród wrzosów, borówki, jałowców itp. Zdecydowanie nie powinno się sadzić różaneczników w pobliżu drzew i krzewów owocowych ze względu na pasożyty i choroby przenoszone z tych roślin.
Nasłonecznienie
Oczywiście, najlepsze warunki dla różaneczników to półcień. Jednakże, wbrew powszechnej opinii, mogą one rosnąć również w pełnym słońcu - przy odpowiednim nawodnieniu latem. Należy unikać sadzenia różaneczników w pełnym cieniu, gdyż będą słabiej kwitły.
Podłoże
Sposobem, który polecamy klientom przy sadzeniu rododendronów i azalii jest sadzenie ich w kwaśny torf o PH 3.5-4.5. Dla zmniejszenia kosztów nasadzeń z reguły wystarczy dla roślin wykopać odpowiedniej wielkości dołki (szersze niż głębsze) - w ten sposób nie musimy wymieniać całej ziemi dla danego stanowiska. Należy pamiętać, aby tuż po posadzeniu torf obficie podlać - odpowiednie nawodnienie jest w początkowym okresie rozwoju dla rośliny kluczowe. Torfu nie mieszamy z ziemią. Istotne jest żeby gleba pod warstwą torfu była przepuszczalna. W przypadku podłoża gliniastego zalecamy wykopanie głębszych niż standardowo dołków pod roślinę i ich zdrenowanie np. żwirem. Po posadzeniu obsypujemy bryłę korzeniową z wierzchu kilkucentymetrową warstwą kory drzew iglastych. Taki system sadzenia zabezpiecza roślinę przed obsychaniem i porastaniem chwastów.
Rośliny te nie mogą mieć zbyt sucho. Jednocześnie, rododendrony i azalie nie lubią stać w wodzie. Najczęstszym błędem hodowli jest "przelewanie" tych roślin.
Nie za mokro i nie za sucho – to jedyna skuteczna rada na hodowlę.
Rododendrony i azalie nie mają wielkich wymagań co do zawartości składników pokarmowych. Nie należy przesadzać z nawożeniem. Nawozimy je po okresie kwitnienia wyłącznie nawozami kwaśnymi, najlepiej o przedłużonym działaniu – na przykład Osmocote 3-4 miesiące. Nie wolno wapnować.
Największą zaletą tych roślin jest ograniczona ilość czynności jakie muszą być wykonywane dla właściwej pielęgnacji. Najbardziej istotne jest sadzenie oraz podlewanie. Różaneczniki i azalie produkowane metodą "in vitro" nie wymagają formowania ponieważ same tworzą gęstą, kulistą formę krzewu. Nie muszą być więc przycinane.
Po przekwitnięciu kwiatostany różaneczników należy usuwać, aby roślina nie wysilała się na tworzenie nasion. Dzięki tej czynności krzewy lepiej przyrastają, liście są ładniejsze i powstaje więcej pąków kwiatowych.
Ważne jest natomiast, aby w celu zapobiegania infekcjom usuwać spod różaneczników opadające liście. Na liściach bowiem znajdują się zarodniki przeróżnych chorób grzybowych, które z nadejściem wiosny zaczynają się rozwijać.
